برگزیدگان جایـزه مصطفی (ص) 2015

_

جایزه سال ۲۰۱۵ مصطفی(ص) به بهترین اثر در حوزه علم و فناوری نانو اعطا می‌شود به جناب آقای پروفسور عمر یاغی به‌خاطر سهم بی‌نظیر ایشان در طراحی و تولید طبقاتی از ترکیبات با عنوان چارچوب های فلزآلی (MOFs)، چارچوب های زئولیت ایمیدزولات (ZIF/ Zeolite Imidazolate Frameworks) و چارچوب های کوالانسی آلی (COFs/ Covalent Organic Frameworks).
پلیمرها، زیولایت‌ها، مواد دارویی، فولاد و سیمان از جمله مفیدترین مواد ساخت بشر هستند که از ترکیبات ارگانیک یا غیرارگانیک تولید می‌شوند. پروفسور یاغی توانسته است برای اولین بار موادی بسازد که از ترکیب دو واحد ارگانیک و غیر ارگانیک باشد؛ واحدهایی که با پیوند سخت در قالب مواد بلوری محکم با نام قالب‌های غیرمتخلخل (Non Porous Metal Organic Frameworks) ساخته شوند. این مواد دوگانه در مخازن گاز (هیدروژن، متان، و دی اکسید کربن)، جداسازی هیدروکربن، کاتالیز و به‌تازگی در الکترونیک کاربرد دارند. پروفسور یاغی این نوع شیمی را از ابتدای علوم پایه تا مقطع کاربرد تولید کرده است. شرکت BASF  اخیرا اختراع وی را بازاریابی می‌کند.
سال‌هاست که هدف علم شیمی ساخت مواد از طریق طراحی بوده است. چالش آن بوده که ایجاد واحدهای ارتباطی در ابعاد گسترده به مواد بی‌شکلِ طرح‌ناپذیر منجر می‌شود. اختراع یاغی این رویا را به واقعیت تبدیل و نوعی از شیمی را ابداع کرده است که تا کنون به تولید گسترده‌ترین نوع مواد منجر شده. توانایی شکل‌دهی به این مواد به دلخواه، بر اهمیت آن افزوده و قابلیت کاربردهای گسترده‌ای را در بر داشته؛ قابلیتی که در بیش از یک‌هزار آزمایشگاه دانشگاهی وصنعتی به اجرا درآمده است. این امر توانسته دانشمندان جوان بسیاری را از سراسر جهان برای ورود به علم شیمی و پژوهش در حوزه مواد نو ترقیب کند.
پروفسور عمر یاغی دانشمندی امریکایی-اردنی است که در سال ۱۹۶۶ در امان اردن متولد شد. او مدرک لیسانس را در رشتۀ شیمی از دانشگاه نیویورک (سال ۱۹۸۵)، و مدرک دکترایش را از دانشگاه ایلینویس اروبانا (سال ۱۹۹۰) دریافت کرد. از سال ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۲ در مقطع فوق دکترا در دانشگاه هاروارد مشغول به تحصیل بوده و از سال ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۷ در دانشگاه آریزونا، از سال ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۵ در دانشگاه میشیگان و یو سی اِل اِی، و از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۱ در مقام استادی مشغول به کار بوده است. در حال حاضر استاد رشته شیمی دانشگاه برکلی است.
پرفسور یاغی به‌خاطر تلاش در طراحی مواد، صاحب جوایز بی‌شماری است. او در سال ۲۰۰۴ جایزه مدال ساکونی از جامعه شیمی کشور ایتالیا، و در سال ۲۰۰۷ جایزه پژوهش و تولید برنامه هیدروژن را به‌خاطر اثر منحصربه‌فردش در زمینه ذخیره‌سازی هیدروژن کسب کرده است. در سال ۲۰۰۹ نیز برای تولید پایه‌های اولیه برای طراحی مواد جدید، جایزه ACS  جایزه شیمی مواد را دریافت نمود. همچنین در سال ۲۰۱۵ جایزه بین‌المللی شاه فیصل را به‌طور مشترک با پروفسور مایکل گراتزل از انستیتیو فناوری فدرال سوییس کسب کرد. او دارای کرسی استادی بیش از ۱۰ دانشگاه در کشورهای چین، کره جنوبی، ویتنام، عربستان سعودی، و امارات عربی است؛ بیش از ۲۰۰ مقاله در معتبرترین مجله‌های جهانی به چاپ رسانده و در زمره پنج دانشمند بزرگ جهان به‌شمار می‌آید.

_

جایزۀ سال ۲۰۱۵ مصطفی(ص) در حوزۀ علم و فناوری نانوزیستی اعطا می‌شود به سرکار خانم پروفسور جکی ای- رو یینگ به‌خاطر تلاش بی‌نظیر ایشان در ساخت مواد وسیستم‌های پیشرفتۀ زیستی با ساختار نانویی، انواع کاربردهای جالب، ازجمله ساخت نانوذرات پلیمری در سیستم های پاسخ محرک به منظور دارو رسانی هوشمند در بدن (stimuli-responsive polymeric nanoparticles).
مواد با ساختار نانویی به‌دلیل مشخصات منحصر‌به‌فردشان قابلیت‌های بی‌شماری دارند. این مواد که برای کاربردهای مختلفی قابلیت ساخت دارند، برای به‌کارگیری در انواع رشته¬ها، باید به اندازه‌های مختلف طراحی و ساخته شوند. پژوهش‌های پروفسور جکی یینگ از طریق ساخت نانو ذرات، نانوکامپوزیت‌ها ومواد نانو پوروس، در رشتۀ مواد با ساختار نانویی، تاثیرات شگرفی برجای گذاشته است. وی یک جعبه‌ابزار نانویی ابداع کرده که توانسته است در ساخت دارو، مهندسی سلول و بافت، بیوسنسورها، تجزیه و ساخت دارو و همچنین شیمی سبز و انرژی مورد استفاده قرار گیرد. وی در کنار ۳۴۰ مقاله‌ای که در مجلات معتبر به چاپ رسانده، تا کنون توانسته است مجوز ۱۵۰ پتنت اولیه را دریافت کند یا در روند ثبت قرار دهد؛ بسیاری از این پتنت‌ها برای تجاری‌سازی مجوز گرفته‌اند.
پروفسور یینگ با استفاده از جعبه‌ابزار نانویی، مواد و سیستم‌های جدیدی ساخته است که می‌تواند در حوزه‌های مختلف با عمده‌ترین چالش‌ها مقابله کند. برای مثال، آزمایشگاه وی نوعی نانوذرات پلیمری ساخته است که می‌تواند به‌طور خودکار سطح آزادسازی انسولین در خون را تنظیم کند. این اختراع می‌تواند نیاز به دستگاه مشاهدۀ قند خون را برطرف کند؛ همچنین می‌تواند به انسولین اجازه دهد به‌طور خوراکی یا از طریق بینی (به جای تزریق) وارد بدن شود. این تکنولوژی به بیماران دیابتی به‌طور شایانِ توجهی کمک خواهد کرد. پروفسور یینگ موسس مشترک شرکت اسمارت‌سِلز (Smartcells) برای تجاری‌سازی این داروی نانویی است. شرکت مِرک (Merck) – که قابلیت دارد با پرداخت ۵۰۰ میلیون دلار اضافه این تکنولوژی را برای آزمایشات بالینی توسعه دهد – در سال ۲۰۱۰ این شرکت نوپا را خریداری کرد.
پروفسور یینگ در سال ۱۹۶۶ در تایپی متولد و در سنگاپور و نیویورک بزرگ شده است. وی مدارک لیسانس تا دکترای خود را از کوپر یونیون و دانشگاه پرینستون دریافت کرده است. او در سال ۱۹۹۲ عضو هیئت علمی موسسۀ فناوری ماساچوست شد و به‌عنوان استاد مهندسی شیمی تا سال ۲۰۰۵ مشغول به کار بود. همچنین از سال ۲۰۰۳ رئیس و موسس موسسۀ مهندسی زیستی و نانوتکنولوژی در کشور سنگاپور بوده است. به‌دلیل پژوهش‌های گسترده‌اش در زمینۀ مواد ساختارهای نانویی، جایزۀ انجمن سرامیک آمریکا (Ross C .Purdy)، بورسیۀ David and Lucile Packard Fellowship، جایزۀ ادارۀ پژوهشگران جوان نیروی دریایی، جایزۀ پژوهشگران جوان بنیاد علمی ملی، جایزۀ Camille Dreyfus ، جایزۀ جامعۀ شیمی آمریکا در حوزۀ شیمی جامد، جایزۀ نوآور جوان، جایزۀ انجمن مهندسان جوان آمریکا، جایزۀ موسسه ملی شیمی سنگاپور در حوزه شیمی مواد، جایزۀ نقره‌ای نوآوری آسیایی ژورنال وال‌استریت، مدال اتحادیۀ بین‌المللی بیوشیمی و بیولوژی مولکولی، و جایزه بزرگ شاهزاده برونئی برای محصول نوآوری و پیشرفت فناوری را به دست آورده، همچنین عضو جامعۀ پژوهشی مواد، و عضو انجمن امریکایی علوم پیشرفته بوده است.
پروفسور یینگ در مقام رهبر جوان مجمع جهانی اقتصادی انتخاب شده و عضو آکادمی علوم ملی آلمان، لئو پالدینا است. همچنین یکی از یکصد مهندس برتر جهان به شمار می‌رود و در سال‌های ۲۰۱۲، ۲۰۱۳ ،۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ جزو ۵۰۰ مسلمان برتر جهان، و در سال ۲۰۱۴ در سنگاپور به‌عنوان زن برتر برگزیده شده است. وی سردبیر  مجله«نانو امروز» (Nano Today) است که فاکتور تاثیرگذاری ۱۵۰۰۰ را دارا می‌باشد.