هوش مصنوعی تا کجا می تواند پیش برود؟ از تعدیل نیروی کار تا «مرد ماشینی»
تغییرات گسترده در زندگی مدرن امروزه فناوری‌های قدیم را ملزم می‌کنند که به‌سرعت توسط فناوری‌های جدید جایگزین شوند. هوش مصنوعی که به‌عنوان یک فناوری اخلال‌گر در نظر گرفته می‌شود به نظر می‌رسد در حال طی کردن همان مراحل پذیرش فناوری‌های پیشگامانه قبلی است. این مراحل «جایگزینی»، «تصور مجدد» و «بازترکیب» هستند.
به گزارش ستاد ارتباطات و ترویج بنیاد علم و فناوری مصطفی (ص)، پژوهشگران بر این باورند که در حال حاضر جهان شاهد مراحل اولیۀ فاز «جایگزینی» هوش مصنوعی است که در آن صنایع در تلاش هستند تا کارهایی را انتخاب کنند که با کمک هوش مصنوعی می‌توان آنها را کارآمدتر انجام داد. مدتی است که هوش مصنوعی مدل‌های زبانی مانند ChatGPT را ارائه کرده است که می‌تواند وظایف مختلفی را انجام دهد. بنابراین، اگر کار یک فرد بتواند توسط هوش مصنوعی انجام شود، ممکن است هوش مصنوعی جایگزین آنها شود. با این حال، به نظر می‌رسد که در بیشتر موارد چنین مدل‌های زبانی ابزارهایی هستند که می‌توانند کارها را تسهیل کنند. در حال حاضر، پیش‌بینی مشاغلی که در مرحله «تصور مجدد» جایگزین می‌شوند، امکان‌پذیر نیست، با این حال، صنایع، فارغ از مزایا یا مهارت‌هایی که دارند، به همراه کارگرانشان در فاز بعدی کاملاً تغییر خواهند کرد.
به غیر از جایگزینی کارگران و توزیع مجدد درآمد، هوش مصنوعی به‌سرعت به سمت پدیده‌های مهیب و در عین حال بسیار ناشناخته حرکت می‌کند. در ماه ژانویه سال ۲۰۲۴، طی پروژه نورالینکِ (Neuralink) ایلان ماسک، برای اولین بار یک تراشه عصبی در مغز انسان کاشته شد. اختراع نورالینک اساساً بر پایۀ تحقیقات نوید سید یک محقق پاکستانی-کانادایی از دانشگاه کلگری انجام شد که برای نخستین بار در جهان در سال 2004، سلول‌های مغزی را به یک تراشه سیلیکونی متصل کرد. در واقع، تحقیقات او در طول سال ها پتانسیلی غیرقابل تصور را نمایان کرد که هوش مصنوعی را به مرحله بعدی رساند. در نتیجه، یک هیبرید بیونیک واقعی که رابطی است که در آن سلول‌های طبیعی مغز و تراشه‌های الکترونیکی می‌توانند به‌طور یکپارچه با هم ارتباط برقرار کنند، اکنون امکان‌پذیر است. سید و تیمش حدود 20 سال پیش این تحقیق را با هدف درمان صرع آغاز کردند. با این حال، در طول این سال‌ها، آنها با کاربردهای بالقوه دیگری از تراشه عصبی نیز آشنا شدند. در حال حاضر کاربرد این فناوری برای بیماران مبتلا به صرع، زوال عقل و پارکینسون در دست بررسی است. علاوه بر این، این فناوری قرار است نتایج رضایت‌بخشی برای بیمارانی که از درد مزمن یا اعتیاد به مواد مخدر رنج می‌برند، ارائه کند.
تراشۀ عصبی فعلی برای بیماران صرعی به گونه‌ای طراحی شده است که در لایه بالایی سلول‌های مغز تعبیه شود، در حالی که تراشه عصبی ایلان ماسک عمیق‌تر به مغز نفوذ می‌کند و موثرتر است اما خطرات بیشتری را نیز به همراه دارد. نوید سید معتقد است که تراشه عصبی آنها همین خطرات را به همراه دارد، اما «هر چه ایمپلنت عمیق‌تر باشد، خطر بزرگتر است.» در دانشگاه کلگری، هدف آنها توسعه فناوری‌ها در ایمن‌ترین حالت ممکن است، اما نوید سید می‌گوید: «حس می‌کنم در دوراهی قرار گرفته‌ام، زیرا این رشته هم ریسک بالایی دارد و هم نتایج بسیار خوبی دارد. ما نمی‌توانیم بدون فداکاری گام‌های بزرگ برداریم. هیچ راه دیگری برای درک و ترمیم مغزهای آسیب دیده وجود ندارد. به همین دلیل است که با نگاه به آینده، ایجاد تعادل بین نوآوری و مسئولیت اخلاقی بسیار مهم است.»
امروزه تراشه‌های مغزی دیگر محدود به دنیای علمی-تخیلی نیستند. رابط‌هایی که توسط ذهن کنترل می‌شوند ممکن است به زودی زندگی روزمره ما را فرا گیرند و به مردم این امکان را دهند تا با افکار خود ماشین‌ها یا هواپیماهای بدون سرنشین را هدایت کنند. این سوال در اینجا مطرح می‌شود: هوش مصنوعی تا کجا می‌تواند پیش برود؟ چه می‌شود اگر چنین اقداماتی جهان را به عواقب فاجعه‌باری که در داستان‌های علمی تخیلی آخرالزمانی به تصویر کشیده شده است، سوق دهد؟
نوید امام سید، استاد علوم اعصاب در دانشکده پزشکی کامین، دانشگاه کلگری، کانادا است. زمینه‌های تحقیقاتی او شامل مغز، مکانیسم‌های مولکولی، رشد عصبی، انعطاف‌پذیری عصبی و سیناپس است. نوید سید مشارکت زیادی در برنامه تبادل علم و فناوری (STEP) که همزمان با پنجمین دوره جایزۀ مصطفی(ص) در مهر ماه سال گذشته برگزار شد، داشت.
این مطلب در شماره نخست نشریه Observatory نیز منتشر شده است.
