فرخزاد: نانوپزشکی راهکار چندرشته‌ای برای چالش‌های بزرگ علم و پزشکی
برگزیده جایزه مصطفی(ص)۲۰۲۳، تأکید می‌کند که پیشرفت در نانوپزشکی و حل چالش‌های بزرگ علمی نیازمند رویکرد چندرشته‌ای است.
به گزارش ستاد ارتباطات و ترویج جایزه مصطفی(ص)، امید فرخزاد، دانشمند ایرانی-آمریکایی در زمینه علوم نانو و برگزیدۀ جایزۀ مصطفی(ص) در سال 2023 برای « طراحی، توسعه و ارزیابی بالینی داروهای نوین بر پایه نانوذرات پلیمری» در گفت‌وگو با بنیاد علم و فناوری مصطفی(ص) به اهمیت رویکرد چند رشته‌ای برای حل مشکلات بزرگ علمی اشاره کرد.
فرخزاد می‌گوید: به نظر من حل مشکلات بزرگ اغلب مستلزم نگاه کردن به آن مشکل از دیدگاه‌های گوناگون است، دیدگاه‌هایی که می‌توانند مکمل باشند، دیدگاه‌هایی که نیاز به تخصص خاصی دارند. بنابر تجربۀ من در علوم زیستی، اگر بخواهید با تکیه بر تنها یک تخصص به حل مشکلات واقعاً بزرگ بپردازید، دچار مشکل خواهید شد.
وی معتقد است که برای دستیابی به راه‌حلهایی برای مشکلات واقعاً دشوار در زندگی، علم و فضای پزشکی اغلب به «چندین رویکرد و دیدگاه نامربوط به یکدیگر» نیاز است.
فرخزاد به این نکته نیز اشاره کرد که گرچه رشته هایی وجود دارد که با یک رویکرد می توان در آنها پیشرفت چشمگیری داشت، اما در حوزه علوم پزشکی چنین امری چندان محتمل نیست.
این دانشمند نانوپزشکی به یاد می‌آورد که طی سال‌ها کار در آزمایشگاه خود از تخصص‌های مختلف برای مقابله با یک مشکل علمی استفاده می‌شد.
در همین راستا فرخزاد خاطرنشان کرد: در بسیاری از موارد تخصص‌های مورد نیاز در حیطۀ تخصص من نبودند اما وقتی شما ریاست یک آزمایشگاه را بر عهده دارید وظیفۀ شما است که مشکلات را حل کنید. حل مشکلات نیاز به تخصص‌های مختلف دارد و شما سعی می‌کنید تا جایی که می‌توانید به دانش خود اضافه کنید اما در نهایت متخصصان افرادی دیگر هستند.
فرخزاد در ادامه به اهمیت آموزش چند رشته‌ای اشاره کرد. او خود در ابتدا در زمینۀ زیست‌شناس مولکولی شروع به تحصیل کرد و چندین سال همراه با پروفسور امین آرنوت در بیمارستان عمومی ماساچوست کار کرد. سپس، پس از بازدیدی بسیار کوتاه از موسسۀ ملی سرطان به عنوان یک دانشجوی پزشکی، فوق دکتری خود را در مؤسسۀ فناوری ماساچوست در یک آزمایشگاه مهندسی شیمی گذراند. رییس این آزمایشگاه پروفسور رابرت لنگر استاد فرخزاد در حرفه و زندگی او بود.
فرخزاد این تجربه را به «ماهی خارج از آب بودن» تشبیه کرد. فردی با پیشینه پزشکی در زیست شناسی مولکولی وقتی وارد محیط مهندسی شیمی میشود حس ماهی‌ای را دارد که از محیط آشنا و طبیعی خود بیرون آمده است. او همچنین افزود که این کار ارزشش را دارد زیرا پس از صرف زمان و انرژی برای یادگیری رویکردهای جدید فرد قادر خواهد بود به مشکلات از طریق چندین دیدگاه نامربوط و مکمل نگاه کند، دیدگاه‌هایی که در کنار یکدیگر از هر دیدگاه انفرادی قدرتمندتر هستند.
فرخزاد گفت: حالا تصور کنید که دانش چندرشته‌ای خود را تقویت می‌کنید و سپس استاد دانشگاه می‌شوید. صاحب آزمایشگاه می‌شوید و رویکرد چندرشته‌ای خود را حتی بیشتر گسترش می‌دهید. به نظر من بازدهی علمی در چنین وضعیتی بسیار بسیار بالا است.
فرخزاد معتقد است که آموزش نانوپزشکی اساسا آموزشی چندرشته‌ای است. در همین راستا، شما ممکن است از رشته‌های گوناگونی مانند شیمی، مهندسی، زیست‌شناسی، فیزیک، نورشناسی و غیره به سراغ نانوپزشکی بروید.
این پروفسور هاروارد در پاسخ به سوالی درباره آیندۀ نانوپزشکی گفت در مقایسه با چندین دهه قبل، نانوپزشکی «قطعاً پیشرفت کرده است.» من آزمایشگاه خودم را در سال 2004 تأسیس کردم و آن را آزمایشگاه نانوپزشکی نامیدم. بعد از تأسیس آزمایشگاه به خوبی به یاد دارم که رئیسم به من گفت «امید، آزمایشگاه نانوپزشکی چیست؟ اصلا نانوپزشکی به چه معناست؟» اگر بخواهیم انصاف را رعایت کنیم او تنها فردی نبود که نمی‌دانست نانوپزشکی چیست. اگر در سال 2004 واژه «نانوپزشکی» را در کتابخانه پزشکی ملی ایالات متحده (پاب‌مد) جستجو می‌کردید تعداد مقاله‌های چاپ شده به 20 تا هم نمی‌رسید.
اما در حال حاضر بر خلاف دو دهه گذشته، شما می‌توانید دکتری خود را در رشته نانوپزشکی بگیرید. همچنین چندین موسسه و گروه نانوپزشکی نیز وجود دارند.
از این رو این دانشمند برگزیدۀ جایزه مصطفی(ص) معتقد است که این رشته امروز دیگر «جا افتاده و تاثیرگذار» است. وی به مثال ملموس دورۀ کووید-19 اشاره می‌کند که طی آن واکسن‌هایی که در نهایت به وجود آمدند توسط فناوری نانو و حوزه نانوپزشکی امکان‌پذیر شدند.
فرخزاد ادامه می‌دهد: این واکسن‌ها که بر پایۀ mRNA هستند توسط سیستم تحویل نانوذراتی فعال می‌شوند که به mRNA اجازه می‌دهد تا به‌عنوان یک واکسن به درستی عمل کند. بدین ترتیب حوزه نانوپزشکی تأثیر مثبتی بر میلیاردها انسان گذاشت و احتمالاً ارزشی اقتصادی معادل میلیاردها دلار را به ارمغان آورده است.
این دانشمند در پاسخ به پرسشی که درباره یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های زندگی او یعنی استادش رابرت لانگر پرسیده شد، پاسخی قابل تامل داد.
من پروفسور لنگر در سطحی بسیار فراتر از خود می‌بینم و او را به عنوان یک معلم تحسین می‌کنم. طی 20 سال گذشته که من در شغل خود رشد کردم او تبدیل به یک دوست و به فردی بسیار بزرگتر از یک معلم برای من شد. به نظرم هر دانشمندی آرزو دارد که تأثیری مشابه او در جهان داشته باشد، اما هر دانشمندی باید آرزو داشته باشد که میراثی از شاگردان را بر جای بگذارد که بتوانند بعد از رفتنشان بر جهان تأثیر بگذارند و آن را تغییر دهند. او از بسیاری جهات الگوی من و صدها دانشجوی دیگر است.
فرخزاد با اشاره به دخترش که در در حال تحصیل دانشگاه است و همچنین پسرش که به زودی از دبیرستان دانش‌آموخته میشود گفت که امیدوار است روزی فرزندانش مثل او مربیان خود را پیدا کنند، مربیانی که بتوانند در آغاز کارشان، و به طور بالقوه حتی در طول زندگی حرفه‌ای، به آنها کمک کنند.
فرخزاد معتقد است که در علم، داشتن افرادی حمایتگر و پشتیبان بسیار مهم است. افرادی که فقط به شما طرح آزمایشی درست نمی‌دهند بلکه به شیوه‌های گوناگون نیز به شما پند و نصیحت می‌دهند. او معتقد است که چنین شخصی چراغی است که شما را در بسیاری از جنبه‌های حرفه‌ای و در برخی موارد حتی زندگی شخصی راهنمایی می‌کند.
