اخبـــار جایـزه مصطفی (ص)

دانشمندان مسلمان ناجیان سلامت بشر در جهان

1404/6/30

جایزه بین‌المللی مصطفی ^(ص) یکی از معتبرترین جوایز علمی در جهان اسلام محسوب می‌شود. این جایزه با هدف شناسایی و تجلیل از دانشمندان مسلمان یا دانشمندانی از کشور‌های اسلامی اهدا می‌شود که دستاورد‌های آنها در مرز‌های دانش قرار دارد و تأثیر قابل‌توجهی بر زندگی انسان‌ها، ارتقای سلامت عمومی، توسعه فناوری‌های نوین و پیشرفت جوامع داشته است. برگزیدگان جایزه مصطفی غالبا در حوزه‌های زیست‌پزشکی، فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات، علوم پایه و مهندسی، فناوری نانو و علوم زیستی فعالیت می‌کنند و تحقیقات آنها به طور مستقیم یا غیرمستقیم به بهبود شرایط زندگی انسان‌ها و ارتقای سلامت جامعه کمک می‌کند.
 این گزارش به برخی از دستاورد‌های برجسته برگزیدگان جایزه مصطفی^(ص) که مستقیما در زمینه نجات زندگی انسان‌ها، درمان و پیشگیری بیماری‌ها، کاهش رنج بیماران و ارتقای سلامت عمومی نقش داشته‌اند، می‌پردازد.
 

واکسنی که میلیون‌ها نفر را نجات داد

یکی از دانشمندان برجسته اگر شاهین است که در زمینه زیست‌پزشکی و توسعه واکسن‌های مبتنی بر mRNA فعالیت می‌کند. دستاورد برجسته او تولید واکسن COVID-۱۹ در همکاری با شرکت Pfizer و BioNTech بود. این واکسن در فاز سوم آزمایش‌های بالینی بیش از ۹۰ درصد اثربخشی نشان داد و به عنوان یکی از سریع‌ترین واکسن‌های تاریخ با فناوری mRNA معرفی شد.

تاثیر این واکسن بر سلامت جهانی غیرقابل انکار است؛ میلیون‌ها نفر در سراسر جهان با تزریق این واکسن از مرگ و میر ناشی از بیماری کرونا نجات یافتند و میزان بروز عوارض شدید بیماری به طور قابل توجهی کاهش یافت. علاوه بر این استفاده موفق از فناوری mRNA زمینه را برای تولید واکسن‌ها و درمان‌های نوین از جمله درمان سرطان‌های شخصی‌سازی‌شده فراهم کرده است.
 

هیدروژل‌های نوین ابزار آینده پزشکی

علی خادم‌حسینی در حوزه زیست‌پزشکی و مهندسی مواد زیستی فعالیت می‌کند و هیدروژل‌هایی با ساختار میکرو-نانو طراحی کرده است. این هیدروژل‌ها در مهندسی بافت، ساخت دستگاه‌های پزشکی و توسعه سیستم‌های “organ-on-a-chip” برای شبیه‌سازی بیماری‌ها و آزمایش دارو‌ها کاربرد دارند.

این فناوری به تولید اندام مصنوعی و شبیه‌سازی دقیق‌تر بیماری‌ها کمک می‌کند نیاز به آزمایش‌های حیوانی را کاهش می‌دهد و سرعت و امنیت ارزیابی دارو‌ها و درمان‌ها را افزایش می‌دهد. کاربرد‌های عملی این هیدروژل‌ها شامل ترمیم بافت‌ها، مهندسی پوستی و توانبخشی بیماران است و نقش کلیدی در ارتقای کیفیت زندگی و سلامت عمومی دارد.
 

مقابله با مقاومت دارویی در سرطان

در حوزه بیولوژی مولکولی، سپیده میرزایی ورزغانی مسیر‌های مولکولی منجر به مقاومت سلول‌های سرطانی به درمان‌ها را شناسایی کرده است. او مسیر NF-κB و RNA‌های غیرکدکننده مانند miRNA lncRNA و circRNA را شناسایی کرده و نشان داده است که با مداخلات مولکولی می‌توان سلول‌های مقاوم را دوباره حساس به دارو کرد.

این پیشرفت می‌تواند اثربخشی درمان‌های ضد سرطان را افزایش دهد، دوره درمان را کوتاه‌تر کند، هزینه‌ها را کاهش دهد و کیفیت زندگی بیماران را ارتقا دهد. مقاومت دارویی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در درمان سرطان است و یافته‌های او نقش حیاتی در بهبود درمان‌ها دارند.
 

کاهش رد عضو پیوندی و افزایش طول عمر بیماران

در حوزه ایمونولوژی و پیوند عضو محمد صائغ دستاورد‌های قابل توجهی دارد. پژوهش‌های او در شناخت مکانیسم رد عضو پیوندی به ویژه رد مستقیم و غیرمستقیم کلیه و قلب امکان کاهش آسیب تدریجی به عضو پیوندی و افزایش طول عمر آن را فراهم کرده است.

کاهش رد مزمن عضو پیوندی نه تنها زندگی بیماران را نجات می‌دهد، بلکه کیفیت زندگی آنها را بهبود می‌بخشد و هزینه‌های مرتبط با مراقبت پس از پیوند را کاهش می‌دهد. این پژوهش‌ها به پزشکان کمک می‌کنند تصمیمات درمانی دقیق‌تر و موثرتری اتخاذ کنند.

نانوذرات هدفمند امیدی تازه برای بیماران سرطانی

در دوره پنجم جایزه مصطفی ^(ص)(۲۰۲۳)، امید فرخ‌زاد از ایران با توسعه دارو‌های نوین بر پایه نانوذرات پلیمری توانسته است دارو‌های ضد سرطان را به صورت هدفمند به سلول‌های سرطانی برساند. استفاده از دستگاه‌های زیست‌تخریب‌پذیر، امکان رساندن دارو به بافت هدف را فراهم کرده و عوارض جانبی دارو‌های شیمی‌درمانی را کاهش می‌دهد.

این فناوری باعث افزایش اثربخشی درمان، کاهش دوز دارو و بهبود روند بهبودی بیماران مبتلا به سرطان می‌شود و می‌تواند تحولی مهم در درمان‌های ضد سرطان ایجاد کند.

نوآوری در درمان بیماری‌های خودایمنی

 سامیا خوری از لبنان با تحقیق در زمینه بیماری‌ام‌اس توانسته است مکانیسم‌های پاسخ ایمنی و عوامل بیماری‌زا را شناسایی کند. این تحقیقات امکان کنترل بهتر بیماری، کاهش حملات و پیشگیری از ناتوانی‌های شدید را فراهم می‌کند و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به‌ام‌اس را به طور قابل توجهی ارتقا می‌دهد.
 

فناوری و پیشگیری راهکاری برای سلامت جامعه

تاثیر کلان این دستاورد‌ها بر سلامت و جامعه چندجانبه است. اقتصاد سلامت، پیشگیری بیماری، عدالت در دسترسی به درمان، کاهش بار بیماری‌های مزمن و ارتقای فناوری‌های تشخیص سریع و معتبر همگی حوزه‌هایی هستند که برگزیدگان جایزه مصطفی در آنها نقش مستقیم یا غیرمستقیم ایفا کرده‌اند. فناوری‌هایی مانند نانوذرات دارورسان، هیدروژل‌ها و روش‌های تشخیص مولکولی دقیق، درمان‌ها را هدفمندتر کرده و امکان کاهش مقاومت دارویی در سرطان، کاهش آسیب به بافت سالم و رساندن دوز دقیق دارو به محل مورد نظر را فراهم می‌کنند.

در بیماری‌های خودایمنی مانند‌ام‌اس درک دقیق مکانیسم‌های بیماری به تولید درمان‌هایی با عوارض کمتر و اثربخشی بیشتر منجر شده است. فناوری‌هایی مانند جداسازی سلول‌های توموری در مراحل اولیه بیماری، نشانگر‌های زیستی جدید و روش‌های تصویربرداری پیشرفته امکان تشخیص سریع‌تر بیماری‌ها را فراهم کرده و به کاهش مرگ و میر و ارتقای سلامت عمومی کمک می‌کند.

دسترسی جهانی به درمان از وعده تا واقعیت

فناوری‌های نانو و مولکولی اگر به صورت مقیاس‌پذیر و مقرون‌به‌صرفه تولید شوند، می‌توانند در کشور‌های در حال توسعه نیز در دسترس باشند و فاصله علمی و فناوری بین کشور‌های توسعه‌یافته و در حال توسعه کاهش یابد. همکاری میان دانشمندان کشور‌های اسلامی، تبادل دانش، انتقال فناوری و ایجاد زیرساخت‌های علمی و آزمایشگاهی از دیگر مزایای این جایزه است که موجب افزایش عدالت در دسترسی به علم و فناوری می‌شود.

واکسیناسیون جهانی نمونه‌ای عینی از نجات زندگی‌هاست؛ واکسن COVID-۱۹ جان میلیون‌ها نفر را نجات داد و نشان داد که علم کاربردی می‌تواند تأثیر مستقیم و سریع بر سلامت بشر داشته باشد. بهبود درمان سرطان، افزایش موفقیت پیوند عضو و کاهش عوارض ناشی از بیماری‌های مزمن یا تهاجمی نیز نمونه‌های دیگری از تأثیر دستاورد‌های برگزیدگان این جایزه بر زندگی انسان‌هاست.
 

 چالش‌ها و موانع دستاورد‌ها 

با وجود پیشرفت‌های علمی، موانعی برای تأثیر کامل این دستاورد‌ها بر جامعه وجود دارد:

• مقیاس‌پذیری فناوری‌ها و تأمین بودجه و زیرساخت‌های آزمایشگاهی محدود در برخی کشور‌ها

• عبور از مراحل آزمایش بالینی، تأیید سازمان‌های بهداشت جهانی و دریافت مجوز‌های بین‌المللی

• تفاوت در دسترسی به فناوری و دارو‌ها در کشور‌های مختلف

• موانع مقرراتی، اخلاقی و فرهنگی در استفاده از فناوری‌های نوین پزشکی

• نیاز به آموزش نیروی متخصص برای بهره‌برداری از فناوری‌ها و توسعه زیرساخت‌ها

رفع این چالش‌ها برای تحقق اثرگذاری کامل دستاورد‌ها ضروری است و بدون همکاری بین‌المللی و تقویت ظرفیت علمی و انسانی امکان‌پذیر نیست.

دستاورد‌های دانشمندان برگزیده جایزه مصطفی^(ص)، ترکیبی از نوآوری علمی و کاربرد عملی است که مستقیماً می‌تواند زندگی میلیون‌ها انسان را بهبود بخشد. درمان بیماری‌ها، ارتقای روش‌های تشخیصی، کاهش عوارض درمان، افزایش امید بیماران و توسعه علمی جوامع با کمبود منابع نمونه‌هایی از تأثیر واقعی این تحقیقات هستند. برای نجات جامعه بشری و ارتقای سلامت عمومی چنین دستاورد‌های علمی حیاتی‌اند و تحقق اثرگذاری آنها نیازمند همکاری بین‌المللی، انتقال فناوری، تقویت زیرساخت‌ها و مدیریت منابع علمی و انسانی است. جایزه مصطفی^(ص) با شناسایی این دانشمندان نه تنها شکوه علمی را نمایان می‌کند، بلکه مسیر کاربرد عملی تحقیقات برای نجات بشر و ارتقای کیفیت زندگی انسان‌ها را نیز نشان می‌دهد.

لینک خبر